PSİKOLOG GÖKÇE ŞİRVANLI-SUNUM

 

 

FARKINDALIK

Sağlığımız söz konusu olduğunda aklımıza ilk önce bedenimiz ve medikal tedaviler gelmektedir. Çoğu zaman unuttuğumuz ve ihmal ettiğimiz şey ise iyilik halinin sürdürülebilirliği için zihin-beden sağlığını koruyucu yaklaşımlardır.
Gündelik hayatımızda sık sık sözünü ettiğimiz, aslında son derece büyük öneme sahip bazı kavramlar bulunmaktadır. Stres, bu kavramlardan bir tanesidir. Farklı yerlerde, farklı anlamlarda kullanılan bu kavramın içeriğini bilmek, belirtilerini tanımak, yaşandığı halde fark edilebilmesi ve yönetilebilmesi için büyük önem teşkil eder. Değişim için öncelikle farkındalık gerekir.
Stres, sistemin var olan dengesinin bozulması ve bozulan dengesini tekrar eski haline dönmesi için bedeni ve zihni harekete geçiren bir enerji olarak tanımlanmaktadır (Şahin, 2014). Temel olarak ikiye ayrılır: akut stres ve kronik stres. Stresin fark edilebilen belirtileri fiziksel, duygusal, davranışsal ve zihinsel olarak ortaya çıkmaktadır. Belirtilerin farkında olabilmek için öncelikle bedenimizi ve duygularımızı tanımamız, davranışlarımızı ve zihinsel süreçlerimizi gözlemlememiz gerekir.
Zihin, beynin bir ürünüdür ve bilinçten sorumludur. Bedeni etkileyebilecek olan bu yapı, aynı zamanda beden tarafından da etkilenebilir. Placebo çalışmaları buna güzel bir örnek olarak verilebilir.
Multiple Skleroz (MS), kadınlarda erkeklere göre daha sık rastlanan, teşhisi genelde 20-50 yaş arasında konulan, merkezi sinir sisteminin inflamatuar demiyelinizan ve dejeneratif bir hastalığıdır. Genel belirtiler, uzuvlarda işlev ve his kaybı, idrar kaçırma, görsel sistem belirtileri, ağrı, denge kaybı, cinsel işlev bozukluğu, yorgunluk, bilişsel bozukluklar, olumsuz duygusal değişimlerdir (Mohr ve Cox, 2001). Bu belirtiler kontrol kaybı hissi, tükenmişlik, belirsizlik gibi durumlara yol açabileceğinden dolayı MS, sıklıkla depresyon ve anksiyete ile komorbid görülen bir tanıdır. Bunların yanı sıra, stresin ise atakları sıklaştırdığı bilinmektedir (Mohr, 2007). Tanının kendisi de ayrıca bir stres faktörü sayılabilir. Bu nedenle, duygulanım değişimlerinin yönetilmesini öğrenmek süreç açısından önem arz etmektedir.
MS için zorlayıcı olabilen stres, anksiyete ve depresyon tedavilerinde bilinçli/bilgece farkındalık (mindfulness) yaklaşımı kullanılmaktadır. Bilinçli/bilgece farkındalık, alan yazında dikkati istemli bir şekilde zihinde, bedende ve dış çevrede, içinde yaşanan anda ve bulunulan yerde neler olup bittiğine yönlendirilirken, yargılamadan, analiz etmeden, bireyin kendine
anlayış ve şefkat göstermesiyle var olması şeklinden tanımlanmaktadır. Farklı egzersiz türlerini içinde barındırmaktadır. Alan yazında MS tanısı alan bireylerle bu yaklaşım uygulamaya başlandığında yorgunluğu, ağrıyı, stresi, anksiyeteyi ve depresyonu azalttığı bilgisi yer almaktadır (Grossman ve ark., 2010;Mills ve Allen, 2000).
Peki neler yapılabilir? Öncelikle bizi etkileyen şeyin olaylar değil, onlara verdiğimiz anlamlar olduğunu unutmayarak başlayabiliriz. Değiştirebileceğimiz şeyleri değiştirebilmek için farkındalığımızı kullanarak devam edebiliriz. Uyku ve yeme düzenimize dikkat edip bedensel egzersizleri ihmal etmemeye özen gösterebiliriz. Hobiler ve sosyal desteğin özgüven ve olumlu duygu hali üzerinde etkili olduğunu kendimize hatırlatabiliriz. Bilinçli/bilgece farkındalık temelli stres yönetiminin bir parçası olan beden tarama, oturma ve nefes egzersizi gibi yardımcı aktiviteler yapabiliriz.

Psikolog Gökçe Şirvanlı
KAYNAKÇA
Grossman, P., Kappos, L., Gensicke, H., D’souza, M., Mohr, D. C., Penner, I. K. ve Steiner,
C. (2010). MS quality of life, depression, and fatigue improve after mindfulness training: A randomized trial. Neurology, 75(13), 1141-1149.
Mills, N. ve Allen, J. (2000). Mindfulness of movement as a coping strategy in multiple
sclerosis: a pilot study. General Hospital Psychiatry, 22(6), 425-431.
Mohr, D. C. (2007). Stress and multiple sclerosis. Journal of Neurology, 254, II65-II68.
Mohr, D.C. ve Cox, D. (2001). Multiple sclerosis: Empirical literatüre for clinical health psychologist. Journal of clinical psychology, 57 (4), 479-499.
Şahin, N. H. Stres ve Stres Yönetimi (2014). Örgütsel Davranış (3. Baskı) içinde (s. 90- 105). Beta Yayınları.